Кисәкчәләр кергән табышмак,мәкаль язарга.

Кисәкчәләр кергән табышмак:

Кара, кызыл, яшел, сары —
Барысы да бергә, ләкин һәркайсы —
Аерым аерым, бергә —
Табигатьнең бүләге, шушы дөньяда.
Нәрсә ул?

(Жавап: Чәчәкләр)

Мәкаль:

"Кисәкчәләр бергә — көч, аерым — җиңел."

Кисәкчәләр (чыбык, чыбыкчык, ботак, ботакчык кебек сүзләр) татар халык иҗатында еш кулланыла торган элементларның берсе булып тора. Алар табышмакларда, мәкальләрдә, һәм башка төр халык иҗаты әсәрләрендә табигать күренешләрен, көнкүреш әйберләрен, яки кешеләрнең үз-үзләрен тасвирлау өчен кулланыла.

Табышмак:

Табышмакта кисәкчәләр еш кына әйбернең төгәл формасын, зурлыгын, яки аның башка үзенчәлекләрен тасвирлап бирә. Мәсәлән:

"Чыбык-чыбык, урманга егыла."
(Җавабы: яшен.)

Бу табышмакта "чыбык-чыбык" сүзе яшеннең туры һәм кискен сызыгын күрсәтә. Табышмаклар, гадәттә, төп объектны турыдан-туры әйтмичә, аңлатмалы итеп төзелә, шуңа күрә кисәкчәләр шундый образлы тасвирлауны көчәйтеп бирә.

Мәкаль:

Мәкальләрдә кисәкчәләр тормыш тәҗрибәсен, халык акылын җиткерү өчен урындагы әйберләр белән бәйле чагыштыруларда кулланыла. Мәсәлән:

"Чыбыкны вакытында бөгеп кал."
(Бу мәкаль баланы кечкенәдән тәрбияләргә кирәк дигән мәгънәдә кулланыла. "Чыбык" сүзен кечкенә, сыгылмалы әйбер итеп күрсәтү мәгънәне көчәйтә.)

Кисәкчәләрне кулланып яңа табышмак һәм мәкаль уйлап чыгару:

Әгәр үзегез кисәкчәләрне кулланып яңа иҗади әсәр язмакчы булсагыз, мәсәлән, табышмак ясаганда, әйбернең формасын, төсен, хәрәкәтен яки кулланылышын тасвирлаучы кисәкчәләр сайларга мөмкин:

Табышмак:
"Чыбык икән, ботак түгел, оча, ләкин җил дә түгел."
(Җавабы: ук.)

Мәкаль:
"Чыбык белән уйнаган, ботак белән дә егылыр."
(Мәгънәсе: зур проблемалар кечкенә хаталардан башлана.)

Шулай итеп, кисәкчәләр татар халкының иҗатында киң кулланыла һәм алар мәгънә байлыгын арттыру өчен бик мөһим роль уйныйлар.

Кисәкчәләр кергән табышмаклар һәм мәкальләр — татар мәдәниятенең бай һәм кызыклы өлеше. Алар телнең байлыгын, халыкның акылын һәм фәлсәфәсен чагылдыра. Кисәкчәләр, ягъни фразалар, сүзләр яки темалар, табышмакларда һәм мәкальләрдә еш кулланыла, чөнки алар мәгънәгә тирәнлек һәм образлылык өсти.

Табышмак

Табышмак: "Карасаң – йомык, тотсаң – ачык, белсәң – бәхет, белмәсәң – хәсрәт."
Җавап: "Күңел."
Ачыклаучы: Күңел – ул кешенең эчке дөньясы, хисләре һәм уйларының чагылышы. Күңел белән бәйле күп мәкальләр һәм әйтемнәр бар, алар кеше тормышында, аның эмоциональ халәтендә зур роль уйный.

Мәкаль

Мәкаль: "Кисәкчәләр җыелса – өй булыр, бер генә булса – чүп булыр."
Ачыклаучы: Бу мәкаль тормышта төрле элементларның бергәлеге турында сөйли. Кисәкчәләр – ул кешеләр, фикерләр, идеяләр. Алар бергә кушылса, көчле нәтиҗәләргә ирешергә мөмкин. Әмма бер генә кисәкчә, ягъни бер генә кеше яки идея, еш кына бүтәннәр белән бәйләнмичә, нәтиҗәсез кала.

Өстәмә Мисал

Табышмак: "Бик күп сүзләр бар, әмма берсе дә әйтмәс, бер генә сүз җитә, әмма ул – хаклык."
Җавап: "Дөреслек."
Ачыклаучы: Дөреслек – ул кешенең тормышында иң мөһиме. Уйлаганда, күп сүзләр әйталмый, әмма дөреслек һәрвакыт үзен таныта.

Нәтиҗә

Кисәкчәләрне куллану табышмакларда һәм мәкальләрдә халыкның акылын, фәлсәфәсен һәм традицияләрен чагылдыра. Алар аша без тормышның әһәмиятен, кешеләр арасындагы мөнәсәбәтләрне һәм рухи кыйммәтләрне аңлый алабыз. Аның ярдәмендә без киләчәк буыннарга халык мудростьен тапшыра алабыз.